Sự ra đời và trưởng thành của lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh luôn gắn liền với lịch sử xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của lực lượng Công an nhân dân. Ngày 13/5/1953, Thứ Bộ Công an (nay là Bộ Công an) ban hành Nghị định số 74/NĐ-CA, quy định cụ thể về tổ chức ở Thứ Bộ và Công an các địa phương, trong đó quy định nhiệm vụ và tổ chức bộ máy của Vụ Trị an hành chính; Phòng Quản lý ngoại kiều và Phòng Công an biên phòng là 02 đơn vị trực thuộc Vụ Trị an hành chính. Đây là lần đầu tiên, Thứ Bộ Công an ban hành văn bản quy định tổ chức của đơn vị quản lý người nước ngoài (Phòng Quản lý ngoại kiều) và quản lý cửa khẩu (Phòng Công an biên phòng) thuộc tổ chức bộ máy của Vụ Trị an hành chính. Ngày 13/5/1953 là mốc lịch sử đánh dấu sự ra đời của lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh và từ thời điểm này, đơn vị quản lý người nước ngoài và quản lý cửa khẩu (ngày nay gọi chung là lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh) chính thức nằm trong hệ thống tổ chức của Thứ Bộ Công an (nay là Bộ Công an).

Qua 70 năm chiến đấu, xây dựng và trưởng thành, các thế hệ lãnh đạo và cán bộ chiến sĩ lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh đã luôn nêu cao tinh thần cách mạng tiến công, mưu trí, dũng cảm đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hoạt động của kẻ thù, góp phần quan trọng vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội. Trải qua các cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và khi hòa bình lập lại, lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh đóng vai trò quan trọng, tham mưu với Đảng ủy Công an trung ương, Bộ Công an triển khai các nhiệm vụ, biện pháp quản lý xuất nhập cảnh…

Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh cùng với các lực lượng khác tập trung phục vụ hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, là giai đoạn phát triển bước đầu cả về tổ chức, lực lượng, chất lượng đội ngũ cán bộ Quản lý xuất nhập cảnh. Tiêu biểu là Hội nghị Công an toàn quốc lần thứ 9 họp tại Hà Nội từ ngày 17 đến 22/02/1955, đây là dấu mốc lịch sử quan trọng đánh dấu sự chuyển biến to lớn vị trí, vai trò của công tác quản lý xuất nhập cảnh. Hội nghị nhấn mạnh: “Về quản lý ngoại kiều có mấy mặt: quản lý cư trú, tức là cho phép họ được ở đâu, trong phạm vi nào, thời gian nào. Quản lý xuất nhập cảnh tức là họ được hay không được ra vào nước ta. Tất cả những điều đó đều phải quy định và ngoại kiều nào ở nước ta cũng phải tuân theo. Chính sách của ta là bảo vệ tính mạng tài sản cho ngoại kiều, nhưng không phải vì thế mà ta không quản lý. Ta bảo vệ tính mạng, tài sản cho ngoại kiều làm ăn lương thiện, nhưng kiên quyết không để cho bọn gián điệp, đặc vụ ngoại quốc tự do hoạt động trên đất nước ta…Vấn đề ngoại kiều là vấn đề quan trọng, nên một việc gì đó có quan hệ đến ngoại kiều là phải thỉnh thị và chờ chỉ thị mới được thi hành”.

Đây là giai đoạn đánh dấu nhiều sự kiện lịch sử của đất nước, có thể nói, trong điều kiện chiến tranh ác liệt, gặp nhiều khó khăn về cơ sở vật chất, kỹ thuật…, nhưng lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, cùng với các lực lượng nghiệp vụ khác trong Công an nhân dân đấu tranh làm thất bại âm mưu, hoạt động của các cơ quan tình báo nước ngoài tung gián điệp, biệt kích ra miền Bắc, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, phục vụ công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đóng góp vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Từ khi hòa bình lập lại, trong giai đoạn đầu của thời kỳ đất nước đổi mới lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh đã tham mưu với lãnh đạo Bộ nhiều chủ trương, giải pháp về công tác quản lý xuất nhập cảnh, làm thất bại âm mưu, ý đồ chống phá của các thế lực thù địch, phản động: thực hiện tốt chương trình tiếp nhận người Việt Nam hồi hương, phối hợp cơ quan chức năng của Bộ ngoại giao đàm phán, tổ chức các cuộc họp kỹ thuật với phía Mỹ để thực hiện tiến trình tái định cư nhân đạo, giải quyết vấn đề người dân tộc thiểu số Tây Nguyên…

Từ khi hòa bình lặp lại và trong giai đoạn đầu của thời kỳ đổi mới, lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh đã tham mưu với lãnh đạo Bộ nhiều chủ trương, giải pháp về công tác quản lý xuất nhập cảnh, làm thất bại âm mưu, ý đồ chống phá của các thế lực thù địch, phản động: thực hiện tốt chương trình tiếp nhận người Việt Nam hồi hương, phối hợp cơ quan chức năng của Bộ ngoại giao đàm phán, tổ chức các cuộc họp kỹ thuật với phía Mỹ để thực hiện tiến trình tái định cư nhân đạo, giải quyết vấn đề người dân tộc thiểu số Tây Nguyên…

Với chính sách đổi mới, mở cửa và hội nhập quốc tế của Đảng và Nhà nước, đất nước ta đã có sự chuyển biến tích cực trên mọi mặt đời sống xã hội, kinh tế phát triển, đời sống nhân dân không ngừng nâng cao, vị thế và uy tín quốc tế của Việt Nam ngày càng cao. Cục Quản lý xuất nhập cảnh đã đổi mới mạnh mẽ các mặt công tác, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về xuất nhập cảnh; chủ động tham mưu Bộ Công an đề xuất Quốc hội, Chính phủ nhiều chủ trương, chính sách nhằm đổi mới mạnh mẽ công tác quản lý xuất nhập cảnh, triển khai đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ, thực hiện xuất sắc các nhiệm vụ được giao, với những thành tích nổi bật là:

Trong thời kỳ đất nước thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, Cục Quản lý xuất nhập cảnh đã đổi mới mạnh mẽ các mặt công tác, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về xuất nhập cảnh; chủ động tham mưu Bộ Công an đề xuất Quốc hội, Chính phủ nhiều chủ trương, chính sách nhằm đổi mới mạnh mẽ công tác quản lý xuất nhập cảnh, triển khai đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ, thực hiện xuất sắc các nhiệm vụ được giao, với những thành tích nổi bật là:

Công tác xây dựng pháp luật, Cục Quản lý xuất nhập cảnh đã báo cáo Bộ tham mưu Quốc hội, Chính phủ ban hành nhiều văn bản pháp luật cụ thể hóa chủ trương mở cửa, hội nhập, thể hiện sự đổi mới mạnh mẽ, toàn diện chính sách về xuất nhập cảnh. Điển hình là Luật Nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam có hiệu lực từ năm 2015; Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam và Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam có hiệu lực từ năm 2020 và nhiều văn bản quy phạm pháp luật về xuất nhập cảnh khác. Đây là thành tựu nổi bật trong công tác xây dựng pháp luật của Cục Quản lý xuất nhập cảnh. Nội dung cơ bản của các luật đã thể hiện chủ trương, chính sách mở cửa, hội nhập, thu hút người nước ngoài vào Việt Nam, tạo điều kiện cho công dân xuất cảnh, nhập cảnh; tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về xuất nhập cảnh, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế.

Công tác cải cách thủ tục hành chính, thực hiện Quyết định số 30/QĐ-TTg của Chính phủ phê duyệt Đề án “Đơn giản hóa thủ tục hành chính trên các lĩnh vực quản lý nhà nước”, Cục Quản lý xuất nhập cảnh đã giảm trên 40% thủ tục về xuất nhập cảnh. Đáng chú ý là, thủ tục cấp thị thực điện tử cho người nước ngoài nhập cảnh Việt Nam; hoàn thành triển khai tích hợp 02 dịch vụ công cấp hộ chiếu phổ thông; khai báo tạm trú cho người nước ngoài tại Việt Nam qua trang thông tin điện tử với Cổng dịch vụ công Bộ Công an. Từ đầu năm 2017, Cục Quản lý xuất nhập cảnh đã triển khai cấp thị thực điện tử cho người nước ngoài nhập cảnh Việt Nam cho công dân của gần 100 quốc gia và hiện nay Cục đang đề nghị mở rộng tối đa danh sách các nước có công dân được cấp thị thực điện tử Việt Nam. Từ  năm 2022, Cục Quản lý xuất nhập cảnh và Công an các địa phương đã triển khai dịch vụ công cấp hộ chiếu phổ thông mức độ 4 trên Cổng dịch vụ công Bộ Công an, tạo thuận lợi cho người dân và công khai, minh bạch trong thực hiện thủ tục hành chính. Đến nay, tỷ lệ hồ sơ đề nghị cấp hộ chiếu tiếp nhận qua dịch vu công trực tuyến mức độ 4 trên cả nước đạt 85,48% trên tổng số hồ sơ tiếp nhận, đạt chỉ tiêu Bộ Công an giao. Kết quả cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực xuất nhập cảnh đã được các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước ghi nhận và đánh giá cao về tính minh bạch, chuyên nghiệp, hiện đại, thuận lợi, dễ dàng cho công dân Việt Nam và người nước ngoài. Năm 2022, Bộ Công an đánh giá chỉ số cải cách hành chính của Cục QLXNC đạt 87,43 điểm (xếp loại Tốt), đứng thứ hai trong khối các đơn vị trực thuộc Bộ; kết quả mức độ hài lòng của cá nhân, tổ chức trong giải quyết thủ tục hành chính do Cục QLXNC trực tiếp thực hiện đạt 88,09%.   

Ngoài ra, trong năm 2022 thực hiện Đề án 06 của Chính phủ về chuyển đổi số và Quyết định số 10695 về danh mục dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, mức độ 4 theo đó trong lĩnh vực xuất nhập cảnh có 37 thủ tục hành chính cung cấp dịch vụ công mức độ 4 trên cổng dịch vụ công Bộ Công an. Và tính đến hết năm 2022, toàn bộ 37 dịch vụ công đã được Cục tích hợp và triển khai trên Cổng dịch vụ công Bộ Công an.

Ứng dụng khoa học, công nghệ, từ năm 1989 đến năm 2020, Cục Quản lý xuất nhập cảnh đã tiên phong đưa máy tính điện tử vào phục vụ công tác quản lý xuất nhập cảnh, hỗ trợ đắc lực cho công tác nghiệp vụ và các yêu cầu phân tích, thống kê về xuất nhập cảnh; xây dựng và phát triển hệ thống thông tin điện tử từ Bộ tới Công an các đơn vị, địa phương. Tại các cửa khẩu hàng không quốc tế đang triển khai lắp đặt hệ thống cổng kiểm soát tự động. Đây là những bước đột phá trong việc ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác quản lý xuất nhập cảnhcảnh, nhập cảnh công dân, được nhân dân khen ngợi, đánh giá cao.

Là một trong những đơn vị tuyến đầu trong phòng chống dịch Covid-19, Cục Quản lý xuất nhập cảnh đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, đặc biệt là với vai trò Thành viên Tiểu ban Giám sát thuộc Ban chỉ đạo quốc gia phòng, chống dịch bệnh Covid-19. Cục Quản lý xuất nhập cảnh đã đề xuất Bộ Công an tham mưu Chính phủ, Ban chỉ đạo quốc gia phòng, chống Covid-19 ban hành nhiều chủ trương, chính sách về xuất nhập cảnh như: Chủ động đề xuất, tra cứu thông tin, điện chỉ đạo lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh Công an các địa phương thực hiện “đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng người”, khoanh vùng, rà soát địa chỉ khai báo tạm trú của người nước ngoài, công dân Việt Nam trên các chuyến bay nhập cảnh có ca dương tính với Covid-19; tham mưu lãnh đạo Bộ ban hành các kế hoạch, hướng dẫn đón công dân Việt Nam từ vùng dịch trở về nước; giải quyết các thủ tục cấp giấy tờ nhập cảnh, cư trú cho người nước ngoài do ảnh hưởng của dịch Covid-19 chưa thể xuất cảnh; áp dụng gia hạn tạm trú tự động cho người nước ngoài; tăng cường quản lý chặt chẽ địa bàn nơi cư trú đối với người nước ngoài, không để nhập cảnh trái phép, nhập cảnh không đúng đối tượng…

Ghi nhận thành tích và những đóng góp to lớn vào sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội trong 70 năm qua, Đảng và Nhà nước đã trao tặng Cục Quản lý xuất nhập cảnh và các đơn vị trực thuộc nhiều phần thưởng cao quý: Huân chương Hồ Chí Minh (năm 2008), Danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân (năm 2013), Huân chương Quân công hạng Nhất (năm 2003), Huân chương Chiến công hạng Nhất (năm 1995), Huân chương Chiến công hạng Nhất (năm 2012), Huân chương Chiến công hạng Nhì (năm 1995, 1997, 2006), Huân chương Chiến công hạng Ba (năm 1997), Huân chương Lao động hạng Ba (năm 2003, 2021), Huân chương Bảo vệ Tổ quốc (năm 2011)… Ngoài ra, hàng trăm lượt cán bộ, chiến sĩ thuộc Cục Quản lý xuất nhập cảnh đạt thành tích xuất sắc được tặng thưởng Huân chương các loại; Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, của các bộ, tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương...

Đặc biệt, trong dịp kỷ niệm 70 năm Ngày thành lập, Cục Quản lý xuất nhập cảnh được Thủ tướng Chính phủ tặng bức trướng với 11 chữ vàng: Quản lý xuất nhập cảnh Công an nhân dân Việt Nam: “Tinh thông, chuyên nghiệp, thân thiện, vì nhân dân phục vụ”. Đây là phần thưởng cao quý của Đảng, Nhà nước và Bộ Công, ghi nhận sự nỗ lực, những thành tích và sự đóng góp tích cực của lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh đối với sự nghiệp phát triển đất nước, thực hiện đường lối đối ngoại và bảo vệ an ninh, trật tự thời gian qua.

Những thành tích, chiến công của lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh nói chung, Cục Quản lý xuất nhập cảnh nói riêng trong suốt chiều dài lịch sử 70 năm xây dựng và phát triển được kết tinh bởi phẩm chất cách mạng trung thành với Đảng, tận tụy với dân, vì nước quên thân, vì dân phục vụ; sự năng động, đổi mới, sáng tạo và tinh thần đoàn kết nội bộ, phối hợp chặt chẽ với các lực lượng của nhiều thế hệ cán bộ, chiến sĩ lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh.

Cục Quản lý xuất nhập cảnh vinh dự đón nhận danh hiệu
Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân năm 2013

Những thành quả mà các thế hệ lãnh đạo và cán bộ quản lý xuất nhập cảnh đã gây dựng trong suốt 70 năm qua là niềm tự hào và là động lực to lớn để mỗi cán bộ, chiến sĩ hôm nay và mai sau không ngừng phấn đấu, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, xứng đáng với Danh hiệu đơn vị Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân./.

Bùi Thị Nhung - Tuyên truyền