Luật sửa đổi, bổ sung Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam và Luật Nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam chính thức có hiệu lực thi hành từ ngày 15/8/2023 với nhiều quy định mới nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người nước ngoài nhập cảnh, cư trú Việt Nam. Số lượng khách quốc tế nhập cảnh bằng thị thực điện tử, diện miễn thị thực ngày càng nhiều trong thời gian tới sẽ đặt ra thách thức mới cho công tác quản lý cư trú người nước ngoài tại Việt Nam.

Trong những năm qua, Việt Nam đã chứng kiến sự biến động lớn về lượng người nước ngoài nhập cảnh. Năm 2019, Việt Nam đã đón hơn 19 triệu lượt khách quốc tế nhập cảnh. Tuy nhiên năm 2020, khi dịch Covid-19 bùng phát và lan rộng, số lượng khách quốc tế đến Việt Nam giảm mạnh chỉ còn khoảng 4 triệu lượt. Hiện nay, với việc Chính phủ khôi phục các chính sách xuất nhập cảnh, mở cửa du lịch và các hoạt động liên quan, lượng khách quốc tế nhập cảnh Việt Nam tăng trở lại nhưng vẫn còn thấp so với trước đại dịch. Trong 6 tháng đầu năm 2023, Việt Nam đã đón gần 6 triệu lượt khách quốc tế, tăng gần gấp 9 lần so với cùng kỳ năm 2022 và bằng 75% so với cùng kỳ năm 2019.

Người nước ngoài làm thủ tục nhập cảnh tại Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh

Nhằm đóng góp tích cực vào việc phục hồi và phát triển kinh tế, du lịch Việt Nam, Luật sửa đổi và bổ sung một số điều của Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam và Luật Nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam đã được thông qua với nhiều chính sách và quy định mới áp dụng. Cụ thể: cấp thị thực điện tử cho công dân các nước, vùng lãnh thổ; nâng thời hạn thị thực điện tử từ không quá 30 ngày lên không quá 90 ngày, có giá trị một lần hoặc nhiều lần; nâng thời hạn cấp chứng nhận tạm trú tại cửa khẩu cho người nhập cảnh theo diện đơn phương miễn thị thực từ 15 lên 45 ngày.

Cùng với các chính sách mới được áp dụng, lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh đối mặt với nhiều thách thức trong công tác quản lý cư trú đối với người nước ngoài. Dự kiến, tình hình vi phạm pháp luật về nhập cảnh, xuất cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam sẽ gia tăng và trở nên phức tạp, tinh vi hơn. Lượng người nước ngoài đến Việt Nam với mục đích làm việc, học tập hoặc du lịch, đặc biệt là những người nhập cảnh bằng thị thực điện tử hoặc diện miễn thị thực (không có cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân bảo lãnh) dự kiến sẽ gia tăng, từ đó yêu cầu công tác quản lý cư trú của người nước ngoài phải được tăng cường để có thể chủ động phòng ngừa, kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật.

Trước bối cảnh đó, Cục Quản lý xuất nhập cảnh đã triển khai nhiều biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý cư trú người nước ngoài và đã đem lại nhiều kết quả nổi bật, cụ thể:

Một là, tham mưu lãnh đạo Bộ ban hành, triển khai nhiều văn bản nhằm tăng cường quản lý cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam như: Thông tư số 22/2023/TT-BCA ngày 30/6/2023 sửa đổi, bổ sung một số mẫu giấy tờ ban hành kèm theo Thông tư số 04/2015/TT-BCA ngày 05/01/2015 quy định mẫu giấy tờ liên quan đến việc nhập cảnh, xuất cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam (được sửa đổi, bổ sung một số điều tại Thông tư số 57/2020/TT-BCA ngày 10/6/2020); Quyết định về việc ban hành Quy trình công tác quản lý người nước ngoài cư trú và hoạt động liên quan đến an ninh trật tự của các đơn vị thuộc Công an cấp tỉnh; Kế hoạch của Bộ Công an về tuyên truyền, rà soát, kiểm tra, xử lý vi phạm về cư trú, hoạt động của người nước ngoài tại Việt Nam. Đặc biệt, Cục đã  tham mưu và đang triển khai xây dựng Đề án “Tăng cường công tác quản lý nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú và hoạt động liên quan đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội của người nước ngoài tại Việt Nam” để đánh giá thực trạng, phân công rõ trách nhiệm, gắn với thực hiện tốt cơ chế phối hợp giữa các đơn vị thuộc lực lượng Công an, giữa lực lượng Công an với các sở, ban, ngành, chính quyền địa phương trong quản lý cư trú người nước ngoài.

Hai là, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ phục vụ quản lý cư trú người nước ngoài. Bên cạnh việc triển khai có hiệu quả hệ thống khai báo tạm trú người nước ngoài trên nền Internet, Cục Quản lý xuất nhập cảnh đang tích cực nghiên cứu nhằm sớm đưa vào sử dụng các công nghệ tiên tiến trên thế giới như hệ thống camera giám sát, hệ thống sinh trắc học, hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về xuất nhập cảnh để kiểm soát, lưu trữ thông tin hoạt động của người nước ngoài từ khi họ nhập cảnh đến khi xuất cảnh khỏi Việt Nam. Những hệ thống này khi triển khai dự báo sẽ giúp tăng cường an ninh, phục vụ đắc lực cho công tác quản lý cư trú người nước ngoài.

Ba là, tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn để đảm bảo cán bộ, chiến sĩ có đầy đủ kiến thức và kỹ năng quản lý cư trú người nước ngoài hiệu quả, nâng cao năng lực của cán bộ trong ứng dụng khoa học, công nghệ kỹ thuật trong công tác. Gần đây nhất, Cục Quản lý xuất nhập cảnh đã phối hợp Đại sứ quán Anh tổ chức nhiều lớp tập huấn nâng cao năng lực phòng chống xuất nhập cảnh, di cư trái phép và kỹ năng kiểm tra, phát hiện hộ chiếu giấy tờ giả; tổ chức lớp bồi dưỡng nghiệp vụ cho 98 cán bộ, chiến sĩ hệ lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh; tổ chức Hội ý nghiệp vụ về công tác đấu tranh phòng, chống xuất nhập cảnh trái phép khu vực các tỉnh biên giới phía Bắc.

Cục Quản lý xuất nhập cảnh phối hợp Đại sứ quán Anh tổ chức tập huấn nâng cao

năng lực phòng chống xuất nhập cảnh, di cư trái phép và kỹ năng kiểm tra, phát hiện

hộ chiếu giấy tờ giả cán bộ làm công tác quản lý xuất nhập cảnh

Bốn là, triển khai các biện pháp tăng cường hợp tác đa phương và trao đổi thông tin giữa các cơ quan chức năng trong và ngoài nước. Trong 6 tháng đầu năm 2023, Cục Quản lý xuất nhập cảnh đã chủ trì tổ chức 13 đoàn công tác, trong đó có 05 đoàn cấp Cục, 08 đoàn cấp Phòng tham dự các diễn đàn, hội thảo, học tập, trao đổi kinh nghiệm, họp kỹ thuật, họp nhóm công tác, thẩm vấn nhận trở lại công dân tại nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới; tổ chức đón và làm việc với 05 đoàn đối tác quốc tế; tiếp nhận và trao đổi 68 công hàm với cơ quan ngoại giao các nước, đóng góp quan trọng vào việc cung cấp thông tin xuất nhập cảnh của công dân Việt Nam và người nước ngoài tại Việt Nam để kịp thời trao đổi thông tin, cảnh báo, truy tìm các loại tội phạm quốc tế có thể nhập cảnh, cư trú, lẩn trốn tại Việt Nam, tăng cường an ninh và hiệu quả công tác quản lý cư trú.

Năm là, thường xuyên hướng dẫn, chỉ đạo lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh Công an các địa phương triển khai công tác quản lý cư trú được thống nhất, đồng bộ. Trong 6 tháng đầu năm 2023, Cục Quản lý xuất nhập cảnh đã có gần 100 văn bản chỉ đạo, hướng dẫn hệ lực lượng trong công tác quản lý cư trú người nước ngoài; hằng năm, Cục đều có kế hoạch triển khai tổ chức kiểm tra, hướng dẫn công tác quản lý xuất nhập cảnh, trong đó có công tác quản lý cư trú người nước ngoài. Năm 2020, khi dịch covid-19 diễn biến phức tạp, với tinh thần chỉ đạo “đi từng ngõ, gõ từng nhà”, Cục đã chỉ đạo, hướng dẫn lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh Công an các địa phương quản lý, kiểm soát chặt chẽ số người nước ngoài đang cư trú tại Việt Nam, qua đó đã phát hiện và xử lý nhiều trường hợp người nước ngoài cư trú lỳ, cư trú trái phép.

 Sáu là, nâng cao trách nhiệm xã hội trong quản lý cư trú người nước ngoài như thường xuyên tổ chức các chương trình giáo dục, tuyên truyền, vận động cơ quan, tổ chức, cá nhân chấp hành các quy định về cư trú của người nước ngoài bằng các hình thức tổ chức hội nghị tuyên truyền, tổ chức tuyên truyền thông qua phương tiện thông tin đại chúng, tổ chức các đoàn công tác làm việc trực tiếp với các cơ sở lưu trú từ đó hướng dẫn, tuyên truyền cho các cơ sở lưu trú thực hiện đúng các quy định pháp luật…

Trong giai đoạn chuyển đổi số và triển khai nhiều chính sách mới về xuất nhập cảnh nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế, du lịch hiện nay, việc nâng cao hiệu quả quản lý cư trú người nước ngoài tại Việt Nam là một yêu cầu cấp thiết. Tiếp tục nghiên cứu, tham mưu các chính sách pháp luật, tăng cường ứng dụng khoa công nghệ, đào tạo nhân lực, hợp tác quốc tế là các giải pháp giúp Cục Quản lý xuất nhập cảnh nâng cao hiệu quả quản lý cư trú người nước ngoài. Ngoài ra, hiệu quả quản lý cư trú người nước ngoài cũng đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành các cấp, hỗ trợ từ phía cộng đồng, đặc biệt là những người nước ngoài cư trú tại Việt Nam. Những nỗ lực trong công tác quản lý cư trú người nước ngoài tại Việt Nam của Cục Quản lý xuất nhập cảnh trong thời gian qua sẽ góp phần tăng cường sự hấp dẫn và cạnh tranh của Việt Nam trên thị trường du lịch quốc tế và phục vụ đắc lực vào nhiệm vụ đảm bảo an ninh, trật tự của lực lượng Công an nhân dân.

Đăng Nguyên